BİRLEŞMİŞ MİLLETLER ULUSLARARASI TİCARET HUKUKU KOMİSYONU (UNCITRAL)

Birleşmiş Milletler Uluslararası Ticaret Hukuku Komisyonu (UNCITRAL)[1], Genel Kurul tarafından uluslararası ticaret hukukunun uyumlaştırılmasını ve modernleştirilmesini desteklemek için 1966 yılında kurulmuştur[2]. UNCITRAL, “ticaret hukukunun bir dizi kilit alanında yasama ve yasama dışı araçların (sözleşmeler, model yasalar, yasama kılavuzları vb.) kullanımını ve benimsenmesini hazırlayarak ve teşvik ederek yetkisini yürürlüğe koyar”. Bugüne kadar, Komisyon aşağıdaki alanlarda metinler benimsemiştir:

1. Uluslararası Mal Satışı;
2. Uluslararası Ticari Tahkim ve Uzlaşma;
3. Güvenlik Çıkarları; iflas; Uluslararası Ödemeler;
4. Uluslararası Eşya Taşımacılığı;
5. Elektronik Ticaret; Tedarik ve Altyapı Geliştirme.

UNCITRAL, yetkisine uygun olarak, çalışmalarını ve geliştirdiği yasama ve yasama dışı metinlerin benimsenmesini, kullanılmasını ve tek tip yorumlanmasını teşvik etmek için bir dizi teknik işbirliği ve yardım faaliyetleri de üstlenmektedir.

UNCITRAL üyeleri, Birleşmiş Milletlere (BM) Üye devletlerden seçilir ve farklı yasal gelenekleri ve ekonomik gelişme düzeylerini temsil eder. Genel Kurul, üyelerini altı yıl için seçer; her üç yılda bir üyelerin yarısının görev süresi sona erer.

2002'den beri UNCITRAL üyeliği, çeşitli coğrafi bölgeleri ve dünyanın başlıca ekonomik ve yasal sistemlerini temsil eden 60 devletten oluşmaktadır. Üye Devletler arasında, 13 Afrika devleti, 17 Asya devleti, 9 Doğu Avrupa devleti, 10 Latin Amerika ve Karayip devleti ve 11 Batı Avrupa ve diğer devlet bulunmaktadır.

UNCITRAL'in çalışmaları üç düzeyde organize edilir ve yürütülür. İlk seviye, yıllık bir genel kurul toplantısı aracılığıyla çalışan UNCITRAL'in kendisidir. İkinci seviye, UNCITRAL'in çalışma programındaki konuların geliştirilmesini büyük ölçüde üstlenen hükümetler arası çalışma gruplarıdır (görev güçlerinin üyeliği şu anda UNCITRAL'in tüm üye devletlerini içermektedir). Üçüncü seviye, Komisyona ve çalışma gruplarına çalışmalarının hazırlanmasında ve yürütülmesinde yardımcı olan Birleşmiş Milletler hukuk görevlilerinin görev yaptığı sekreterliktir (Örneğin, gelecekte çalışma programına dâhil edilmesi düşünülen konular hakkında taslak çalışmalar, raporlar, metinler, yasal araştırmalar vb.).

UNCITRAL üyesi olmayan BM Üye devletleri ve tartışılan konularda uzmanlığa sahip uluslararası ve bölgesel kuruluşlar (hükümetler arası ve hükümet dışı), hem UNCITRAL yıllık oturumlarına hem de çalışma grubu oturumlarına gözlemci olarak katılmaya davet edilir. Kararlar üye devletler tarafından alınırken, üye olmayan devletlerin ve gözlemci kuruluşların görüşleri üye devletler tarafından karara bağlanacak konulardaki tutumlarının belirlenmesinde dikkate alınabilir. Komisyon'da uzun süredir devam eden uygulama, kararlara uzlaşma yoluyla varmaktır. Bu kapsayıcı müzakere sürecinin bir sonucu olarak, metinlerin farklı yasal geleneklere ve ekonomik gelişmenin farklı aşamalarındaki ülkelere uygun çözümler sunduğu yaygın olarak kabul edilmektedir.

UNCITRAL teknik işbirliği ve yardım faaliyetleri şunları içerir: Hem ulusal hem de bölgesel düzeyde düzenlenen bilgilendirme görevlendirmelerini düzenlemek ve seminer ve konferanslara katılmak; mevcut mevzuatı gözden geçirmek de dâhil olmak üzere, ülkelere ticaret hukuku reformu ihtiyaçlarını değerlendirmede yardımcı olmak; UNCITRAL metinlerini uygulamak için ulusal mevzuatın hazırlanmasına yardımcı olmak; ikili ve çok taraflı kalkınma ajanslarının hukuk reformu faaliyetleri ve projelerinde UNCITRAL metinlerini kullanmalarına yardımcı olmak; UNCITRAL metinlerinin kullanımı konusunda profesyonel dernekler, avukat kuruluşları, ticaret odaları ve tahkim merkezleri gibi uluslararası ve diğer kuruluşlara tavsiye ve yardım sağlamak ve UNCITRAL metinlerine dayalı mevzuatın hâkimler ve hukukçular tarafından uygulanmasını ve yorumlanmasını kolaylaştırmak için eğitim faaliyetleri düzenlemek. Her yıl gerçekleştirilen teknik yardım faaliyetlerinin bir özeti UNCITRAL'in yıllık raporunda yer almaktadır.

Yetkisinin, uluslararası yasal metinlerin yeknesak yorumunu ve uluslararası ticaret hukuku hakkındaki bilgilerin yayılmasını sağlamanın yol ve araçlarının teşvik edilmesiyle ilgili bölümlerini yerine getirmek için, 1988'de UNCITRAL, UNCITRAL Metinleri (veya CLOUT) üzerine İçtihat Hukuku olarak bilinen bir sistem geliştirmeye karar verilmiştir. UNCITRAL yasama metinleriyle ilgili mahkeme kararları ve tahkim kararları, bu metinlerin yorumlanması ve uygulanmasında tekdüzeliği teşvik etmek amacıyla CLOUT'ta toplanır ve dağıtılır. Sistem hâkimler, hakemler, avukatlar, ticari işlem tarafları, akademisyenler, öğrenciler ve diğer ilgililerin kullanımına yöneliktir.

CLOUT, ya bir sözleşmeye taraf devletler tarafından atanan ya da bir model yasaya dayalı olarak yasa çıkaran devletler tarafından belirlenen bir ulusal muhabirler ağına dayanır. CLOUT özetler, yani belirli bir UNCITRAL metninin yorumlanmasındaki eğilimleri analiz eden farklı yargı alanlarından içtihat derlemeleri için arka plan materyali sağlar. Bugüne kadar UNCITRAL, Uluslararası Mal Satışına İlişkin Sözleşmelere İlişkin Birleşmiş Milletler Sözleşmesi (4. baskı) ve Uluslararası Ticari Tahkime İlişkin Model Kanun (1. baskı) hakkında bir özet yayınlamıştır. Hem CLOUT hem de Digests, UNCITRAL web sitesinde altı BM resmi dilinde mevcuttur.

UNCITRAL, BM'in uzmanlaşmış ticaret hukuku kitaplığı olan Hukuk Kitaplığı aracılığıyla da bilgilerin yayılmasını sağlar. Kütüphane, kurulduğu 1979 yılından bu yana, UNCITRAL Sekreterliği'nin araştırma ihtiyaçlarını, UNCITRAL tarafından düzenlenen hükümetler arası toplantıların katılımcılarını, daimi görevleri, diğer Viyana merkezli uluslararası kuruluşları, dünyanın dört bir yanından hukuk bilim adamlarını ve uygulayıcıları desteklemiştir. UNCITRAL Hukuk Kütüphanesi koleksiyonu, esas olarak uluslararası ticaret hukuku alanına odaklanmaktadır. Şu anda şunlardan oluşmaktadır: 10.000'den fazla monografi; 150 aktif dergi başlığı; UNCITRAL dışı BM belgeleri ve diğer uluslararası kuruluşların belgeleri dâhil olmak üzere yasal ve genel referans materyali ve elektronik kaynaklar (yalnızca kurum içi kullanımla sınırlıdır). UNCITRAL kütüphane koleksiyonu, diğer dillerin yanı sıra altı resmi BM dilindeki materyalleri kapsar.

Resmi belgelere ek olarak, UNCITRAL geleneksel olarak Komisyon tarafından geliştirilen tüm araçların metinleri ve UNCITRAL Yıllığı olmak üzere iki dizi yayına sahiptir. Sekreterlik ve UNCITRAL'in çalışmalarının tartışıldığı diğer kuruluşlar tarafından üstlenilen teknik işbirliği ve yardım faaliyetlerini desteklemek ve ulusal hukuk reformu çabaları bağlamında düzenli olarak yayınlar sağlanmaktadır.

Teknik işbirliği ve yardım faaliyetleri, UNCITRAL sözleşmelerini imzalamayı, onaylamayı veya bunlara katılmayı, bir UNCITRAL model yasasının kabul edilmesini veya bir UNCITRAL yasama kılavuzunun kullanılmasını düşünen devletlere tavsiye sağlanmasını içerir. Ayrıca bu metinlerin tek tip yorumlanmasına ilişkin rehberlik de içerirler.

Teknik işbirliği ve yardım faaliyetleri, bölgesel ekonomik bütünleşme örgütleriyle işbirliği de dahil olmak üzere, bölgesel yaklaşımlara giderek daha fazla odaklanmaktadır; erken kabul edilmelerini teşvik etmek amacıyla yeni kabul edilen anlaşmaların teşviki hakkında; ve uluslararası ticaret için bir çerçevenin geliştirilmesinde temel kabul edilen metinlerin evrensel olarak benimsenmesinin teşvik edilmesi. Bu stratejileri ilerletmeye yönelik girişimler, Hükümetlerden ve BM'deki daimi görevlerinden, ayrıca uluslararası ve bölgesel kuruluşlardan ve bir dizi ticari ve profesyonel kuruluştan alınan teknik yardım taleplerine yanıt olarak üstlenilen teknik işbirliği ve yardım çabalarını tamamlar. UNCITRAL Sekreterliği bir talep aldığında, talepte bulunan ülke veya kuruluşla teknik yardımın hedeflerini belirlemek ve gereken yardımın niteliğini ve en iyi şekilde nasıl sağlanabileceğini değerlendirmek için irtibat kurar. Talebin bir ülkeden geldiği durumlarda, bu değerlendirmenin önemli bir kısmı, özellikle UNCITRAL metinleriyle ilgili olanlar olmak üzere mevcut hukuk reform programları ve girişimleri de dâhil olmak üzere ülkenin ticari hukuk sistemi hakkında bilgi sağlanmasıdır. Belirlenen hedeflere ulaşılmasını sağlamak için talepte bulunan ülke veya kuruluşla istişare halinde teknik yardım organize edilir.

Bölgesel boyuta ilişkin olarak, uluslararası ticaret normlarının ve standartlarının, özellikle UNCITRAL tarafından hazırlananların, yaygınlaştırılması yoluyla uluslararası ticari işlemlerde kesinlik sağlamak; UNCITRAL metinlerinin kabulü ve yeknesak yorumu ile ilgili olarak devletlere iki taraflı ve çok taraflı teknik yardım sağlamak amacıyla Ocak 2012'de Kore Cumhuriyeti'nin Incheon kentinde bir UNCITRAL Asya ve Pasifik Bölgesel Merkezi kurulmuştur.

ORTAKLIKLAR

UNCITRAL yetkisinin önemli bir kısmı, aralarındaki işbirliğini teşvik etmek, çabaların tekrarını önlemek ve verimlilik, tutarlılık ve tutarlılığı teşvik etmek için Birleşmiş Milletler içinde ve dışında uluslararası ticaret hukuku alanında aktif kuruluşların çalışmalarını koordine etmektir. uluslararası ticaret hukukunun modernizasyonu ve uyumlaştırılması. Bu nedenle UNCITRAL, fikir ve bilgi alışverişinin yanı sıra çalışmaların hazırlanmasını kolaylaştırmak için UNCITRAL'in çalışmalarında ve uluslararası ticaret hukuku alanında aktif katılımcılar olan hem hükümetler arası hem de hükümet dışı uluslararası ve bölgesel kuruluşlarla yakın ilişkiler sürdürür. Bu tür kuruluşlarla birlikte seminerler düzenlemek. UNCITRAL, sekretaryası aracılığıyla bu kuruluşların toplantılarında temsil edilir ve UNCITRAL'in çalışma programındaki konularla ilgili olan çalışmalarını aktif olarak takip eder ve katılır. Bu kuruluşlar arasında, örneğin, Uluslararası Denizcilik Komitesi (CMI); Uluslararası Özel Hukuk üzerine Lahey Konferansı; Uluslararası Özel Hukuku Birleştirme Enstitüsü (Unidroit); Amerikan devletleri Örgütü (OAS); Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD); UNCTAD; Birleşmiş Milletler bölgesel komisyonları; Dünya Bankası; Dünya Gümrük Örgütü (WCO); WIPO ve Dünya Ticaret Örgütü (DTÖ). 2011 yılında UNCITRAL, EBRD ile BDT Ülkeleri ve Moğolistan'da Kamu İhale Mevzuatını İyileştirme Girişimi başlatmıştır. UNCITRAL, Güneydoğu Avrupa'da yasama reformunu desteklemek için BM Ticaret ve Üretken Kapasiteye ilişkin Kuruluşlar Arası Kümelenme'nin bir üyesi de olan “Deutsche Gesellschaft für Internationale Zusammenarbeit (GIZ)” ile aktif olarak işbirliği yapmaktadır.